احتمالاً اگر نام آمبولی ریه به گوش شما رسیده باشد، با کلمه مرگ همراه بوده است. آمبولی ریه، اختلالی جدی است که در صورتی که از آن پیشگیری نشود یا در صورتی که فرد را به خود مبتلا کند و سریع درمان نشود، می‌تواند خطرات جبران ناپذیری برای سلامتی او داشته باشد یا حتی سبب مرگ بیمار شود. در این مقاله قصد داریم درباره دلیل آمبولی ریه، عوارض و خطرات آن با شما صحبت کنیم.
آمبولی ریه در اثر چیست؟
آمبولی ریه زمانی رخ می‌دهد که یک توده از ماده، که اغلب لخته خون است، در یک سرخرگ در ریه‌ها گیر می‌کند و جریان خون را مسدود می‌نماید. لخته‌های خون معمولاً از سیاهرگ‌های عمقی پا (سیاهرگ‌هایی در نقاطی عمیق‌تر نسبت به سطح پا) نشأت می‌گیرند. هنگامی که یک لخته خون در یک یا چند سیاهرگ عمقی در بدن تشکیل می‌شود، به آن ترومبوز سیاهرگ عمقی (DVT) می‌گویند. در بیشتر موارد، لخته خون در یک سیاهرگ عمقی در پا شروع می‌شود و به ریه سفر می‌کند. به ندرت، لخته در سیاهرگِ بخش دیگری از بدن تشکیل می‌شود.
البته آمبولی شدن ریه گاهگاهی به دلیل انسداد رگ‌های خونی توسط موادی غیر از لخته‌های خون از قبیل چربی از داخل یک استخوان بلند شکسته، بخشی از یک تومور یا حباب‌های هوا ایجاد می‌شود.
آمبولی ریه چه انواعی دارد؟
طبقه‌بندی آمبولی ریوی بر اساس وجود یا عدم وجود ثبات همودینامیکی (دینامیک‌خون، حرکت‌شناسی خون) بسیار حیاتی است. آمبولی ریوی با بی‌ثباتی همودینامیکی که قبلاً آمبولی ریوی حجیم یا پرخطر نامیده می‌شد، به آمبولی ریوی گفته می‌شود که منجر به افت فشار خون می‌شود. این افت فشار خون به معنای فشار خون سیستولیک کمتر از ۹۰ میلی‌متر جیوه یا کاهش فشار خون سیستولیک به میزان ≥۴۰ میلی‌متر جیوه از مقدار پایه، یا افت فشاری که نیاز به دارو‌های وازوپرسور یا اینوتروپ دارد است. اصطلاح قدیمی "حجیم" اندازه آمبولی را توصیف نمی‌کند، بلکه اثر همودینامیکی آن را نشان می‌دهد. بیماران مبتلا به آمبولی ریوی با بی‌ثباتی همودینامیکی، احتمال بیشتری دارد که در اثر شوک انسدادی (یعنی نارسایی شدید بطن راست) جان خود را از دست بدهند.
آمبولی ریوی با ثبات همودینامیکی، طیفی را شامل می‌شود که از آمبولی‌های ریوی کوچک، با علائم خفیف یا بدون علامت (آمبولی ریوی کم‌خطر یا کوچک) تا آمبولی‌هایی که باعث افت فشار خون خفیف می‌شوند و در پاسخ به مایع‌درمانی تثبیت می‌شوند، یا آن‌هایی که با اختلال عملکرد بطن راست (آمبولی ریوی نیمه‌حجیم یا با خطر متوسط) ظاهر می‌شوند اما از نظر همودینامیکی پایدار هستند، گسترده شده است.
علائم آمبولی ریه چیست؟
علائم آمبولی ریوی بسته به این که چه مقدار از ریه‌ی شما درگیر شده است، اندازه لخته‌ها چقدر است و آیا شما بیماری زمینه‌ای ریه یا قلب دارید یا خیرمی‌تواند به میزان زیادی متفاوت باشد.
علائم شایع آمبولی ریه شامل موارد زیر است:
- تنگی نفس: این علامت معمولاً به طور ناگهانی ظاهر می‌شود. مشکل در به نفس نفس افتادن حتی در هنگام استراحت اتفاق می‌افتد و با فعالیت بدنی بدتر می‌شود.
- درد قفسه سینه: ممکن است احساس کنید که حمله قلبی دارید. درد اغلب تیز است و زمانی احساس می‌شود که نفس عمیق می‌کشید. درد می‌تواند شما را از توانایی برای نفس عمیق کشیدن بازدارد. همچنین ممکن است هنگام سرفه کردن، خم شدن یا دولا شدن آن را احساس کنید.
- غش کردن: اگر ضربان قلب یا فشار خون شما به طور ناگهانی افت کند، ممکن است از هوش بروید. به این سنکوپ (syncope) می‌گویند.
- سرفه که ممکن است همراه با مخاط خونی یا رگه‌دار از خون باشد.
- ضربان قلب سریع یا نامنظم
- سبکی سر یا سرگیجه
- تعریق بیش از حد
- تب
- درد یا تورم پا، یا هر دو، که معمولاً در پشت ساق پا رخ می‌دهد.
- پوست سرد و مرطوب یا تغییر رنگ یافته، که سیانوز نامیده می‌شود.
آمبولی ریه چه خطراتی دارد؟
هنگامی که ریه آمبولی می‌شود، در بسیاری از موارد، چندین لخته در آن درگیر هستند. در نتیجه بخش‌هایی از ریه که توسط هر سرخرگ مسدود شده تغذیه می‌شوند نمی‌توانند خون دریافت کنند و ممکن است بمیرند. این رویداد را انفارکتوس ریوی مینامند. این امر باعث می‌شود که ریه‌های شما تأمین اکسیژن برای بقیه بدن را با دشواری بیشتری انجام دهند. از آنجا که یک یا چند لخته، جریان خون به ریه‌ها را مسدود می‌کنند، آمبولی ریوی می‌تواند تهدیدکننده زندگی باشد. با این حال، درمان سریع به میزان زیادی خطر مرگ را کاهش می‌دهد. اتخاذ اقداماتی برای جلوگیری از لخته شدن خون در پا‌ها، به محافظت از شما در برابر آمبولی ریوی کمک خواهد کرد.
چه عواملی احتمال ابتلا به آمبولی ریه را در شما افزایش می‌دهند؟
اگرچه هر کسی می‌تواند دچار لخته‌های خونی شود که منجر به آمبولی ریوی می‌گردد، اما عوامل خاصی می‌توانند خطر شما را افزایش دهند که در ادامه درباره آن‌ها توضیح می‌دهیم:
سابقه لخته‌های خون
در صورتی که شما یا هر یک از خویشاوندان خونی شما، مانند والدین یا خواهر و برادر، در گذشته لخته‌های خون وریدی یا آمبولی ریوی داشته‌اید، در معرض خطر بیشتری قرار دارید.
بیماری‌ها و درمان‌های پزشکی
برخی از شرایط و درمان‌های پزشکی شما را در معرض خطر قرار می‌دهند، از جمله:
- بیماری قلبی: بیماری‌های قلب و عروق خونی، به ویژه نارسایی قلبی، تشکیل لخته را محتمل‌تر می‌کنند. عده‌ای از افراد معتقدند جراحی قلب باز احتمال ابتلا به آمبولی ریه را افزایش می‌دهد که در واقعیت چنین نیست. آمبولی ریه بعد از جراحی قلب باز در موارد نادری اتفاق می‌افتد که خودبه خود برطرف می‌شود.
- سرطان: برخی سرطان‌ها به ویژه سرطان‌های مغز، تخمدان، لوزالمعده، روده بزرگ، معده، ریه و کلیه، و سرطان‌هایی که در بدن گسترش یافته‌اند می‌توانند خطر لخته شدن خون را افزایش دهند و شیمی‌درمانی بیشتر این خطر را افزایش می‌دهد. اگر سابقه شخصی یا خانوادگی سرطان پستان دارید و تاموکسیفن یا رالوکسیفن (اویستا) مصرف می‌کنید، نیز خطر لخته شدن خون در شما بیشتر است.
- جراحی: جراحی یکی از علل اصلی لخته‌های خون مشکل‌ساز است. به همین دلیل، ممکن است داروی جلوگیری از لخته قبل و بعد از جراحی‌های بزرگ، مانند تعویض مفصل، داده شود.
- اختلالات مؤثر بر انعقاد خون: برخی اختلالات ارثی بر خون تأثیر می‌گذارند و باعث می‌شوند احتمال لخته شدن آن بیشتر شود. سایر اختلالات پزشکی مانند بیماری کلیوی نیز می‌توانند خطر لخته شدن خون را افزایش دهند.
- بیماری کروناویروس ۲۰۱۹ (COVID-۱۹): افرادی که علائم شدید COVID-۱۹ را دارند، خطر افزایش‌یافته‌ای برای آمبولی ریوی دارند.
دوره‌های طولانی مدت عدم فعالیت: احتمال تشکیل لخته‌های خون در دوره‌های طولانی‌تر از حد معمول عدم فعالیت، بیشتر است، از جمله:
- استراحت در بستر: محدود بودن به تخت خواب برای یک دوره طولانی پس از جراحی، حمله قلبی، شکستگی پا، ضربه یا هر بیماری جدی، شما را در معرض خطر لخته‌های خون قرار می‌دهد. هنگامی که پا‌های شما برای مدت طولانی به صورت صاف دراز می‌کشند، جریان خون از طریق سیاهرگ‌های شما کند می‌شود و خون می‌تواند در پا‌های شما جمع شود. این گاهی می‌تواند منجر به تشکیل لخته‌های خون شود.
- سفر‌های طولانی: نشستن در یک وضعیت تنگ و محدود در طول سفر‌های طولانی با هواپیما یا ماشین، جریان خون در پا‌ها را کند می‌کند که خطر لخته شدن خون را افزایش می‌دهد.
- سیگار کشیدن: به دلایلی که به خوبی درک نشده است، مصرف تنباکو خطر لخته شدن خون را در برخی افراد، به ویژه آن‌هایی که سایر عوامل خطر را دارند، افزایش می‌دهد.
- اضافه وزن: وزن اضافی خطر لخته شدن خون را افزایش می‌دهد — به ویژه در افرادی که سایر عوامل خطر را دارند.
- استروژن مکمل: استروژن موجود در قرص‌های جلوگیری از بارداری و در درمان جایگزینی هورمون می‌تواند فاکتور‌های انعقادی در خون را افزایش دهد، به ویژه در افرادی که سیگار می‌کشند یا اضافه وزن دارند.
- بارداری و زایمان: وزن نوزاد که بر سیاهرگ‌های لگن فشار وارد می‌کند می‌تواند بازگشت خون از پا‌ها را کند کند. هنگامی که خون کند می‌شود یا جمع می‌شود، احتمال تشکیل لخته بیشتر است. خطر آمبولی ریوی در دوران بارداری پنج برابر بیشتر از زنان غیرباردار و در دوره پس از زایمان دو برابر بیشتر است. ترومبوز ورید عمقی معمولاً در سیاهرگ‌های عمقی پای چپ تشکیل می‌شود. با نزدیک شدن به زمان زایمان، چندین تغییر در بدن رخ می‌دهد که برای محدود کردن خونریزی در دوران بارداری و زایمان، احتمال لخته شدن خون را افزایش می‌دهند.
- افزایش سن: در حالی که داده‌های بیمارستانی نشان می‌دهند اکثر موارد آمبولی ریوی در سنین ۶۰ تا ۷۰ سالگی رخ می‌دهند، داده‌های کالبدشکافی بالاترین میزان بروز را در میان افراد ۷۰ تا ۸۰ ساله نشان می‌دهند. در صورت عدم درمان، آمبولی ریوی حاد با نرخ مرگ‌ومیر قابل توجهی (تا ۳۰٪) همراه است، در حالی که میزان مرگ‌ومرگ آمبولی ریوی تشخیص داده شده و تحت درمان ۸٪ است.
عوارض آمبولی ریه چیست؟
آمبولی ریوی می‌تواند تهدیدکننده زندگی باشد. حدود یک سوم افراد که آمبولی ریوی آن‌ها تشخیص داده نشده و درمان نشده است، زنده نمی‌مانند. با این حال، هنگامی که این وضعیت به موقع تشخیص داده شده و درمان شود، این عدد به طور چشمگیری کاهش می‌یابد.
آمبولی‌های ریوی همچنین می‌توانند منجر به پرفشاری ریه شوند، شرایطی که در آن فشار خون در ریه‌ها و در سمت راست قلب بسیار بالا است. هنگامی که شما انسداد در سرخرگ‌های داخل ریه‌های خود دارید، قلب شما باید سخت‌تر کار کند تا خون را از طریق آن رگ‌ها به حرکت درآورد. این امر فشار خون را افزایش می‌دهد و در نهایت قلب شما را تضعیف می‌کند.
گذشته از این در موارد نادر، لخته‌های کوچکی به نام آمبولی در ریه‌ها باقی می‌مانند و با گذشت زمان در سرخرگ‌های ریوی جای زخم (فیبروز) ایجاد می‌شود. این امر جریان خون را محدود کرده و منجر به پرفشاری ریوی مزمن می‌شود.
جمع‌بندی
آمبولی ریه، اختلالی است که به دلیل مسدود شدن یک یا چند سرخرگ در ریه‌ها اغلب به وسیله لخته خونی که از سیاهرگ‌های پا به سمت ریه‌ها حرکت می‌کنند به وجود می‌آید. روشن است در نتیجه این اختلال، خون‌رسانی به ریه‌های شما می‌تواند متوقف شود و در نتیجه ممکن است دچار انفارکتوس ریوی یا مرگ قسمت‌هایی از ریه شوید. بنابراین ضروری است در صورتی که علائم آمبولی ریه مانند تنگی نفس ناگهانی، درد قفسه سینه، غش کردن، سبکی سر یا سرگیجه، ضربان قلب سریع یا نامنظم، درد یا تورم پا، یا هر دو، که معمولاً در پشت ساق پا رخ می‌دهد یا پوست سرد و مرطوب یا تغییر رنگ یافته، که سیانوز نامیده می‌شود را تجربه کردید هرچه سریع‌تر به پزشک مراجعه کنید.
اولین نظر دهنده باشید!