آیا تا به حال پیش آمده به یک‌باره دچار تنگی نفس شوید و این موضوع سبب نگرانی در شما شود؟ تنگی نفس می‌تواند دلایل مختلفی، از جمله علت‌های زودگذر و بی‌اهمیت گرفته تا دلایلی که زندگی فرد را تهدید می‌کنند داشته باشد. بنابراین بسیار مهم است دلیل این اختلال را بشناسید و بدانید در صورت مواجهه با آن باید چه کار کنید.
دلیل نفس‌تنگی چیست؟
تنگی نفس (که در پزشکی به آن دیسپنه می‌گویند) به معنای احساس دشواری در تنفس است. بیماران اغلب آن را به صورت احساس کمبود هوا، فشردگی قفسه سینه و نیاز به تلاش بیشتر برای نفس کشیدن توصیف می‌کنند. شایع‌ترین دلایل تنگی نفس عبارت‌اند از:
1. مشکلات قلبی مانند بیماری‌های عضله قلب (کاردیومیوپاتی)، بی‌نظمی ضربان قلب (آریتمی) یا التهاب قلب یا پرده‌های اطراف آن
2. بیماری‌های ریوی و مجاری تنفسی از قبیل آسم یا حساسیت‌های تنفسی، عفونت‌های تنفسی (مانند برونشیت، کووید ۱۹، آنفولانزا یا سایر عفونت‌های ویروسی/باکتریایی)، ذات‌الریه، تجمع مایع اطراف ریه، سرطان ریه، پرفشاری خون ریوی، فروپاشی جزئی یا کامل ریه، لخته خون در ریه (آمبولی ریوی)
3. اضطراب یا حملات پانیک
4. عوامل موقتی مثل ورزش شدید باد، سرماخوردگی ساده و قرارگیری در ارتفاعات
انواع تنگی نفس چیست؟
تنگی نفس از نظر زمان بروز به دو دسته تقسیم می‌شود:
1. تنگی نفس حاد ناگهانی که می‌تواند اورژانسی باشد (مثلاً در آمبولی ریه یا حمله قلبی).
2. تنگی نفس مزمن که نیاز به ارزیابی سیستماتیک توسط پزشک دارد.
تنگی نفس حاد چیست؟
تنگی نفس حاد می‌تواند به سرعت ایجاد شود و مدت زیادی طول نمی‌کشد (چند ساعت تا چند روز). آلرژی، اضطراب، ورزش و بیماری (مانند سرماخوردگی یا آنفولانزا) می‌توانند باعث تنگی نفس حاد شوند. شرایط جدی‌تر مانند حمله قلبی، تنگی ناگهانی مجاری هوایی (آنافیلاکسی) یا لخته خون (آمبولی ریه) نیز می‌توانند باعث تنگی نفس حاد شوند.
تنگی نفس مزمن چیست؟
تنگی نفس مزمن به تنگی نفسی گفته می‌شود که مدت زمان طولانی (چند هفته یا بیشتر) ادامه دارد یا مدام عود می‌کند. مشکلات سلامتی مداوم مانند آسم، نارسایی قلبی و انسداد مزمن ریوی می‌توانند باعث تنگی نفس مزمن شوند. ورزش نکردن کافی نیز می‌تواند باعث شود همیشه احساس تنگی نفس کنید زیرا عضلات شما سعی می‌کنند اکسیژن بیشتری دریافت کنند.
مطالعه مرتبط: تاثیر ورزش بر دستگاه تنفسی
اگر تجربه هر یک از این علائم را دارید، برای تشخیص دقیق به پزشک مراجعه کنید.
علائم تنگی نفس چیست؟
علائم رایج تنگی نفس عبارتند از:
- فشردگی و سنگینی در قفسه سینه
- احساس نیاز به فشار آوردن برای نفس کشیدن عمیق
- زحمت زیاد برای انجام یک دم عمیق
- تنفس سریع یا تپش قلب
- خس‌خس سینه یا صدای بلند تنفسی
این علائم می‌توانند به صورت تدریجی یا ناگهانی ظاهر شوند و بسته به علت زمینه‌ای ممکن است خفیف یا شدید باشند. در صورت تشدید یا تداوم این نشانه‌ها، مراجعه به پزشک ضروری است.
آیا تنگی نفس خطرناک است؟
هرچند تنگی نفس به خودی خود معمولاً خطرناک نیست، اما در برخی موارد می‌تواند نشانه یک وضعیت تهدیدکننده برای زندگی باشد. در صورت مشاهده علائم زیر فوراً به اورژانس مراجعه کنید:
- شروع ناگهانی مشکل تنفسی
- تنگی نفس شدید (ناتوانی در نفس کشیدن)
- تداوم تنگی نفس پس از ۳۰ دقیقه استراحت
- کبودی پوست، لب‌ها یا ناخن‌ها
- درد یا فشار در قفسه سینه
- ضربان قلب سریع یا نامنظم (تپش قلب)
- تب بالا
- صدای سوت یا خس‌خس شدید هنگام تنفس
- تورم مچ پا یا کف پا
این علائم ممکن است نشان‌دهنده شرایط جدی مانند حمله قلبی، آمبولی ریه یا تشدید ناگهانی بیماری‌های ریوی باشند که نیاز به مداخله فوری پزشکی دارند.
اگر به تنگی نفس ناگهانی دچار شدیم، چه اقدام فوری انجام دهیم؟
تعدادی از اقدامات خانگی وجود دارند که می‌توانید هنگام دچار شدن به تنگی نفس انجام دهید؛ اما اگر پس از ورزش هنوز هم دچار تنگی نفس بودید، باید به دنبال کمک پزشکی باشید.
-
تنفس با لب‌های جمع شده
تنفس با لب‌های جمع شده می‌تواند به برطرف شدن تنگی نفس ناشی از وحشت، انسداد مزمن ریوی یا هایپرونتیلاسیون (تنفس سریع و عمیق) کمک کند. این روش به سرعت تنفس شما را کاهش می‌دهد و هر نفس را عمیق‌تر و مؤثرتر می‌سازد. این روش به تخلیه هوای مرده از ریه‌ها که در انسداد مزمن ریوی اتفاق می‌افتد کمک می‌کند و هوای به دام افتاده را آزاد می‌سازد. شما می‌توانید هر زمان که دچار تنگی نفس می‌شوید، به ویژه در بخش‌های دشوار یک فعالیت مانند خم شدن، بلند کردن اشیا یا بالا رفتن از پله‌ها از این روش استفاده کنید.
برای انجام تنفس با لب‌های جمع شده:
1. عضلات گردن و شانه‌های خود را شل کنید.
2. به آرامی از طریق بینی به مدت دو شماره نفس بکشید، در حالی که دهان شما بسته است.
3. لب‌های خود را جمع کنید، گویی می‌خواهید سوت بزنید.
4. به آرامی و ملایمت از طریق لب‌های جمع شده خود به مدت چهار شماره نفس خود را بیرون دهید
-
نشستن به سمت جلو
استراحت در حالت نشسته می‌تواند به آرامش بدن و تنفس راحت‌تر کمک کند.
برای انجام این تمرین:
1. روی صندلی بنشینید در حالی که کف پاهایتان صاف روی زمین است و سینه‌تان کمی به سمت جلو خم شده باشد.
2. آرنج‌هایتان را به آرامی روی زانوها قرار دهید یا چانه‌تان را با دست‌هایتان نگه دارید.
3. فراموش نکنید که عضلات گردن و شانه‌ها را شل نگه دارید.
این حالت، نوعی «وضعیت سه‌پایه» است که فضای بیشتری در قفسه سینه برای ریه‌ها ایجاد می‌کند. این روش برای افراد مبتلا به انسداد مزمن ریوی مفید است و ممکن است ناخودآگاه آن را انجام دهید. اما برای افراد با چاقی شدید مناسب نیست.
-
نشستن به سمت جلو با تکیه‌گاه میز
اگر صندلی و میز دارید، این حالت نشسته ممکن است برای بازیابی تنفس، کمی راحت‌تر باشد.
برای انجام این تمرین:
1. روی صندلی بنشینید و رو به میز بایستید، طوری که کف پاهایتان صاف روی زمین باشد.
2. سینه‌تان را کمی به سمت جلو خم کنید و بازوهایتان را روی میز قرار دهید.
3. سرتان را روی ساعد دست یا یک بالش بگذارید.
این حالت نیز نوع دیگری از تنفس سه‌پایه است که فضای بیشتری برای ریه‌ها در قفسه سینه ایجاد می‌کند.
آیا تنگی نفس قابل درمان است؟
اکثر افراد گهگاه دچار تنگی نفس می‌شوند. در بسیاری موارد می‌توان علت ایجادکننده تنگی نفس را درمان کرد، اما ممکن است این عارضه مجدداً ظاهر شود، به ویژه اگر بیماری زمینه‌ای وجود داشته باشد. درمان تنگی نفس به علت زمینه‌ای آن بستگی دارد. برای بهبود علائم، باید بیماری اصلی را درمان کنید.
راهکارهای پیشگیری از تنگی نفس عبارت‌اند از:
1. برنامه مدیریت بیماری:
تهیه برنامه درمانی با پزشک و پایبندی به آن شامل:
- مصرف منظم داروها طبق دستور
- برنامه ورزشی مناسب
- جلسات تنفس درمانی
- سایر توصیه‌های پزشکی
2. محافظت از ریه‌ها:
پرهیز از استنشاق مواد شیمیایی محرک مانند:
- بخارات رنگ
- دود اگزوز خودروها
3. تمرینات مفید:
- انجام منظم تمرینات تنفسی
- تکنیک‌های آرامش‌بخش
4. تغییرات سبک زندگی:
- ترک کامل سیگار
- حفظ وزن مناسب
5. پرهیز از فعالیت در شرایط جوی نامساعد:
- دمای بسیار بالا یا پایین
- رطوبت شدید هوا
- روزهای با آلودگی هوا و هشدارهای اُزون (برای بیماران ریوی)
با رعایت این موارد می‌توان احتمال بروز تنگی نفس را کاهش داد و کیفیت زندگی را بهبود بخشید. توجه داشته باشید که کنترل بیماری‌های زمینه‌ای نقش کلیدی در پیشگیری دارد.
جمع‌بندی:
افراد به دلایل مختلف می‌توانند دچار تنگی نفس شوند. این دلایل می‌توانند شامل عوامل محیطی مانند سرمای هوا یا بیماری‌های زمینه‌ای مانند آسم و بیماری‌های قلبی و عروقی باشند که با تمرینات خانگی که در این مقاله ذکر شد، قدر بهبود می‌یابند؛ اما اگر تنگی نفس پس از ۳۰ دقیقه استراحت بهبود پیدا نکرد و با علائمی مانند کبودی پوست، لب‌ها یا ناخن‌ها، درد یا فشار در قفسه سینه و صدای سوت یا خس‌خس شدید هنگام تنفس همراه بود ممکن است نشان‌دهنده شرایط جدی مانند حمله قلبی، آمبولی ریه یا تشدید ناگهانی بیماری‌های ریوی باشند که در این صورت باید سریعاً به پزشک مراجعه کنید.
اولین نظر دهنده باشید!