روش‌های پیشگیری و درمان افسردگی تنفسی

در ابتدا باید بدانید افسردگی تنفسی چیست؟ یک اختلال تنفسی که در نتیجه مصرف بیش از حد الکل، دارو‌های تجویزی یا مواد اعتیاد‌آور رخ می‌دهد. در این بیماری، اگرچه فرایند استنشاق هوا از لوله‌های تنفسی به درستی انجام می‌شود، اما بدن نمی‌تواند دی‌اکسید کربن را به اندازه کافی دفع کند. این اتفاق می‌تواند منجر به استفاده ناکارآمد از اکسیژن توسط ریه‌ها شود. روشن است کمبود اکسیژن می‌تواند منجر به عوارض بسیار خطرناکی شود یا حتی جان شما را تهدید کند. بنابراین ضروری است درباره روش تشخیص و درمان هیپوونتیلاسیون بیشتر بدانید.

راه تشخیص افسردگی تنفسی چیست؟

برای تشخیص افسردگی تنفسی، پزشک در مورد علائم، سابقه سلامت و دارو‌های مصرفی شما سؤال خواهد کرد. او ممکن است از آزمایش‌های خون ویژه برای اندازه‌گیری دی‌اکسید کربن در خون شما استفاده کند. همچنین ممکن است از سایر آزمایش‌ها برای کمک به فهم علت هیپوونتیلاسیون استفاده شود.

آزمایشات افسردگی تنفسی چه هستند؟

آزمایشات مورد استفاده برای تشخیص افسردگی تنفسی و علل زیربنایی آن شامل موارد زیر است:

آزمایش گاز‌های خون شریانی (Arterial blood gas test)

بسیاری از آزمایش‌های خون می‌توانند به تشخیص افسردگی تنفسی یا علل آن کمک کنند. این موارد ممکن است شامل شمارش کامل خون (CBC)، پانل متابولیک پایه (BMP)، غربالگری سم‌شناسی، آزمایش خون CO2 و آزمایش‌های عملکرد تیروئید باشد.

آزمایش‌های عملکرد ریوی (Pulmonary function tests)

آزمایش‌هایی که عملکرد ریه‌ها را مستقیماً اندازه می‌گیرند، مثل:

• اسپیرومتری (Spirometry)

• ظرفیت حیاتی ریه (VC)

• حجم باقیمانده ریه (RV)

پالس اکسیمتری

پزشک با استفاده از سنسوری که روی انگشت شما قرار می‌گیرد، میزان اکسیژن خون شما را اندازه‌گیری می‌کند.

تصویربرداری

پزشک ممکن است از عکس‌برداری قفسه سینه با اشعه ایکس یا سی‌تی اسکن (توموگرافی کامپیوتری) از قفسه سینه یا سر شما برای کمک به تشخیص هرگونه بیماری زمینه‌ای استفاده کند.

مطالعه خواب (پلی‌سومنوگرافی)

یک مطالعه خواب می‌تواند آپنه خواب را تشخیص دهد و سندرم هیپوونتیلاسیون مرتبط با چاقی را که می‌تواند باعث هیپوونتیلاسیون شود، ارزیابی کند.

درمان هیپوونتیلاسیون چگونه است؟

درمان افسردگی تنفسی به علت و شدت آن بستگی دارد. پزشکان ممکن است شما را با موارد زیر درمان کنند:

تهویه غیرتهاجمی

این یک دستگاه است که از طریق ماسکی روی صورت به تنفس شما کمک می‌کند. برای نمونه می‌توان به ماسک فشار مثبت مداوم راه هوایی (CPAP) یا فشار مثبت دو سطحی راه هوایی (که معمولاً با نام تجاری BiPAP® شناخته می‌شود اشاره کرد.

دارو‌های محرک تنفسی

پزشک ممکن است بتواند افسردگی تنفسی ناشی از مصرف بیش از حد (اووردوز) یا عارضه جانبی را با دارو‌های ضدّعامل (reversal agents) معکوس کند. نالوکسان (Narcan®) یک ضدّعامل است و می‌تواند اثرات اوپیوئید‌ها را معکوس کند.

جراحی برای اصلاح ناهنجاری قفسه سینه

اکسیژن درمانی

تهویه مکانیکی

آیا می‌توان از افسردگی تنفسی پیشگیری کرد؟

بهترین راه برای پیشگیری از افسردگی تنفسی، مصرف دارو‌ها طبق تجویز پزشک و مدیریت هرگونه بیماری زمینه‌ای است. قبل از مصرف همزمان دو یا چند دارو به ویژه اوپیوئید‌ها، بنزودیازپین‌ها یا سایر دارو‌های آرام‌بخش با پزشک یا داروساز خود مشورت کنید. همچنین از تداخل‌های احتمالی دارو‌ها با الکل آگاه باشید.

درمان افسردگی تنفسی در خانه چگونه است؟

اگر افراد بدانند چه چیزی باعث تنگی نفس آن‌ها شده و دچار وضعیت اورژانسی پزشکی نیستند، ممکن است بخواهند آن را در خانه تسکین دهند. بسیاری از درمان‌های خانگی تنها پشتوانه تجربی دارند و پشتوانه تحقیقاتی علمی حمایت ندارند. تجربیات نشان می‌دهند تمرینات زیر می‌توانند به کاهش تنگی نفس در خانه کمک کنند:

۱. تنفس عمیق

تنفس عمیق از طریق شکم می‌تواند به مدیریت تنگی نفس کمک کند. برای امتحان تنفس عمیق در خانه، افراد می‌توانند:

دراز بکشند و دست‌ها را روی شکم قرار دهند.

از طریق بینی عمیق نفس بکشند، شکم را منبسط کنند و اجازه دهند ریه‌ها از هوا پر شوند.

نفس را برای چند ثانیه حبس کنند.

به آرامی از طریق دهان بازدم کنند و ریه‌ها را خالی نمایند.

توجه: در حالی که تمرینات تنفس عمیق معمولاً بی‌خطر هستند، انجام نادرست آن‌ها در برخی موارد می‌تواند خطراتی به همراه داشته باشد. به عنوان مثال، در برخی افراد با شرایط شدید مزمن تنفسی، تمرینات تنفس عمیق می‌تواند منجر به هایپراینفلیشن (hyperinflation) شود که زمانی رخ می‌دهد که افزایش حجم ریه مانع از جریان هوای کارآمد در بدن می‌گردد. سایر خطرات شامل کاهش قدرت دیافراگم و افزایش تنگی نفس است.

۲. تنفس با لب‌های جمع شده

یک تمرین تنفسی دیگر که می‌تواند به کاهش تنگی نفس کمک کند، تنفس با لب‌های جمع شده است. تنفس با لب‌های جمع شده با کاهش سرعت تنفس فرد، به کاهش تنگی نفس کمک می‌کند. این روش به ویژه در مواردی که تنگی نفس ناشی از اضطراب باشد، مفید است.

برای امتحان این روش در خانه، افراد می‌توانند:

روی صندلی به صورت صاف بنشینند و‌شانه‌ها را شل کنند.

لب‌ها را به هم فشار دهند و یک فاصله کوچک بین آن‌ها حفظ کنند.

به مدت چند ثانیه از طریق بینی نفس بکشند.

به آرامی و طی چهار شماره از طریق لب‌های جمع شده بازدم کنند.

این الگوی تنفسی را چند بار تکرار کنند.

۳. یافتن یک وضعیت راحت و دارای تکیه‌گاه

یافتن یک وضعیت راحت و دارای تکیه‌گاه برای‌ایستادن یا دراز کشیدن می‌تواند به فرد کمک کند تا آرام شود و نفس خود را بازیابد. اگر تنگی نفس ناشی از اضطراب یا فشار بیش از حد باشد، این روش به ویژه مفید است.

وضعیت‌های زیر می‌توانند فشار روی راه‌های هوایی فرد را کاهش داده و تنفس او را بهبود بخشند:

نشستن به سمت جلو روی صندلی ترجیحاً با استفاده از میز برای حمایت از سر

تکیه دادن به دیوار به گونه‌ای که پشت حمایت شود

ایستادن در حالی که دست‌ها روی میز قرار گرفته‌اند تا وزن از روی پا‌ها برداشته شود

دراز کشیدن در حالی که سر و زانو‌ها توسط بالش حمایت می‌شوند

۴. استفاده از پنکه

تحقیقات محدود نشان می‌دهد که استفاده از پنکه برای دمیدن هوا به سراسر بینی و صورت می‌تواند احساس تنگی نفس را کاهش دهد. احساس نیروی هوا در هنگام دم ممکن است این احساس را ایجاد کند که هوای بیشتری وارد بدن می‌شود و احساس تنگی نفس را کاهش می‌دهد. با این حال، تحقیقات در مورد این روش محدود است و برای بررسی کامل کارایی آن در درمان، انجام آزمایش‌های مستقیم بیشتر ضروری است.

۵. استنشاق بخار

بسیاری از افراد معتقدند که استنشاق بخار می‌تواند به کاهش تحریک و رقیق کردن مخاط در سینوس‌ها کمک کند که باعث افزایش جریان هوا می‌شود. اگرچه برخی ممکن است از این روش بهره‌مند شوند، اما مطالعات مراقبت‌های اولیه، استنشاق بخار را به عنوان یک درمان مؤثر برای علائم مزمن سینوس نیافته‌اند.

برای امتحان استنشاق بخار در خانه، یک فرد می‌تواند:

یک کاسه را با آب بسیار داغ پر کند.

چند قطره اسانس نعنا یا اکالیپتوس اضافه کند.

صورت را روی کاسه قرار دهد و یک حوله روی سر بیندازد.

نفس‌های عمیق بکشد و بخار را استنشاق کند.

توجه: افراد باید اجازه دهند آب در صورت تازه جوشیدن، کمی خنک شود. در غیر این صورت، بخار می‌تواند باعث سوختگی پوست صورت یا مجاری تنفسی شود.

افراد مبتلا به دپرشن تنفسی چه زمانی باید به اورژانس مراجعه کنند؟

در صورت مشاهده هر یک از علائم بیماری جدی، به نزدیک‌ترین بخش اورژانس مراجعه کنید، از جمله:

• تشنج
• تغییر وضعیت ذهنی یا گیجی
• عدم توانایی در بیدار ماندن
• سردرگمی
• پارانویا
• پوست، ناخن یا لب‌های آبی

جمع‌بندی

هیپوونتیلاسیون یا افسردگی تنفسی، اختلالی است که می‌تواند زندگی فرد را تهدید کند. در صورتی که فرد دچار تنفس آهسته، سطحی یا دشوار شد می‌تواند آن را با راهکار‌های مختلف خانگی تسکین دهد؛ اما اگر علائمی مانند تغییر وضعیت ذهنی یا گیجی، عدم توانایی در بیدار ماندن، سردرگمی، پارانویا یا پوست، ناخن یا لب‌های آبی که نشان دهنده تهدید وضعیت زندگی او به دلیل کمبود اکسیژن است را مشاهده کرد، باید هرچه سریع‌تر به پزشک مراجعه نماید.

سؤالات متداول

۱.چگونه می‌توان فهمید که تنگی نفس ناشی از اضطراب است؟

اضطراب معمولاً در پاسخ به محرک‌های بیرونی رخ می‌دهد. اگر فرد در موقعیت‌های استرس‌زا به‌طور ناگهانی دچار تنگی نفس شود، ممکن است ریشه این مشکل اضطراب باشد و نه سایر شرایط سلامتی.

۲.آیا نوشیدن آب به تنگی نفس کمک می‌کند؟

کم‌آبی بدن می‌تواند عملکرد ریه را مختل کرده و بر پوشش مخاطی سیستم تنفسی تأثیر بگذارد که هر دو مورد می‌توانند تنفس را دشوارتر کنند. نوشیدن آب ممکن است به تسکین فوری علائم حاد کمک نکند، اما حفظ میزان آب کافی می‌تواند از تناوب بروز آن بکاهد.

۳.آیا تنگی نفس باعث احساس فشار در قفسه سینه می‌شود؟

ممکن است افراد همزمان با تنگی نفس، احساس فشار در قفسه سینه را نیز تجربه کنند. همچنین اگر نتوانند اکسیژن کافی دریافت کنند، ممکن است احساس سبکی سر داشته باشند. این علائم لزوماً باعث ایجاد یکدیگر نمی‌شوند، اما اغلب می‌توانند به‌طور همزمان رخ دهند.