دلایل و نشانه های سرطان ریه چیست؟ علائم اولیه، غیرمنتظره و عوامل خطر

سرطان ریه، یکی از انواع سرطان است که در سال‌های اخیر رشد نگران‌کننده‌ای داشته و در صدر فهرست سرطان‌های کشنده قرار گرفته است. از آنجا که این سرطان در اکثر مواقع بدخیم است و از طرف دیگر عوامل زیست محیطی تأثیر قابل توجهی در بروز آن دارند، ضروری است افراد نسبت به دلایل و علائم اولیه سرطان ریه آن آگاه باشند.

سرطان ریه چیست؟

سرطان ریه در نای، مجرای هوای اصلی (برونش) یا بافت ریه شروع می‌شود. سرطانی که در ریه شروع می‌شود، سرطان اولیه ریه نامیده می‌شود. اگر سرطان از جای دیگری در بدن شما به ریه‌ها گسترش یابد، سرطان ثانویه ریه نامیده می‌شود. سرطان ریه در حال حاضر بیشترین نرخ مرگ و میر را در بین تمام سرطان ها در دنیا دارد. شایان ذکر است سرطان ریه در آغاز قرن بیستم یک بیماری نسبتاً نادر بود و افزایش چشمگیر آن در دهه‌های بعد عمدتاً به افزایش استعمال دخانیات در بین مردان و زنان نسبت داده می‌شود.  

نشانه های سرطان ریه چیست؟

در صورت ابتلا به سرطان ریه، فرد ممکن است علائم متفاوتی را تجربه کند که برخی از آن ها شایع هستند و برخی کمتر دیده می شوند.

شایع‌ترین علائم اولیه سرطان ریه عبارت‌اند از:

•    سرفه‌ای که از بین نمی‌رود یا بدتر می‌شود

•    سرفه کردن خون یا خلط زنگ‌زده (بزاق یا بلغم)

•    درد قفسه سینه که اغلب با تنفس عمیق، سرفه یا خنده بدتر می‌شود. (یکی از شایع‌ترین موارد مربوط به علت درد در سرطان ریه است، زیرا تومور می‌تواند به دیواره قفسه سینه یا اعصاب اطراف فشار وارد کند.)

•    گرفتگی صدا

•    از دست دادن اشتها

•    کاهش وزن بدون توضیح

•    تنگی نفس

•    احساس خستگی یا ضعف

•    عفونت‌هایی مانند برونشیت و ذات‌الریه که از بین نمی‌روند یا دائماً عود می‌کنند

•    شروع جدید خس‌خس سینه

•  تب‌های مکرر و بی‌دلیل در برخی افراد (علت تب در سرطان ریه معمولاً واکنش بدن به التهاب، عفونت یا پاسخ ایمنی نسبت به سلول‌های سرطانی است.)

علائم و نشانه‌های سرطان ریه که گسترش یافته است

اگر سرطان ریه به سایر قسمت‌های بدن گسترش یابد (متاستاز ریه)، ممکن است باعث موارد زیر شود:

• درد استخوان (مانند درد در کمر یا لگن)

• تغییرات سیستم عصبی (مانند سردرد، ضعف یا بی‌حسی بازو یا پا، سرگیجه، مشکلات تعادل یا تشنج) در اثر گسترش سرطان به مغز

• زردی پوست و چشم (یرقان) در اثر گسترش سرطان به کبد

• تورم غدد لنفاوی (مجموعه‌ای از سلول‌های سیستم ایمنی) مانند غددی که در گردن یا بالای ترقوه هستند.

اگر زمانی که برای اولین بار متوجه علائم سرطان ریه می‌شوید به پزشک مراجعه کنید، ممکن است سرطان شما در مرحله‌ای زودتر تشخیص داده شود، زمانی که درمان سرطان ریه احتمال بیشتری دارد مؤثر باشد. البته احتمال بیشتری وجود دارد که بیشتر این علائم توسط چیزی غیر از سرطان ریه ایجاد شده باشند. با این حال، اگر هر یک از این مشکلات را دارید، مهم است که فوراً به پزشک مراجعه کنید تا علت آن مشخص شده و در صورت نیاز درمان شود.

علائم غیرمنتظره سرطان ریه چیست؟

به طور کلی، افراد انتظار دارند که نشانه‌های سرطان ریه به ریه‌ها مربوط باشند. با این حال، علائم و نشانه‌های دیگر این بیماری ممکن است نادیده گرفته شوند. افرادی که سیگار می‌کشند، از قبل از خطر ابتلا به سرطان ریه آگاه هستند. اما افراد غیرسیگاری که در معرض مواد سرطان‌زای دیگر قرار گرفته‌اند، ممکن است به غربالگری زودرس فکر نکنند. هم افراد سیگاری و هم غیرسیگاری ممکن است ۱۵ علامت کلیدی اما غیرمنتظره سرطان ریه را نادیده بگیرند. این علائم عبارتند از:

• گرفتگی صدا

گرفتگی صدا (دیسفونی) زمانی رخ می‌دهد که صدای شما نرم‌تر، خشن یا تحت فشار می‌شود. بیشتر دلایل گرفتگی صدا جدی نیستند و تمایل دارند به سرعت برطرف شوند، اما تجربه گرفتگی صدا می‌تواند نشان‌دهنده وجود تومور در ریه باشد که به عصب کنترل‌کننده تارهای صوتی فشار وارد می‌کند.

• مشکلات تعادل

از دست دادن آسان تعادل یا احساس عدم تعادل می‌تواند در صورتی رخ دهد که تومور سرطان ریه در نزدیکی ورید اجوف فوقانی (SVC) ایجاد شود که یک ورید بزرگ است که خون را از سر و بازوها به قلب می‌برد. یک تومور بزرگ می‌تواند این ورید را مسدود کند و باعث سرگیجه یا از دست دادن تعادل شود.

• افزایش یا کاهش وزن

تغییرات شدید در وزن می‌تواند نشان‌دهنده بسیاری از انواع سرطان باشد. به طور خاص، تومورهای سرطان ریه سلول کوچک ممکن است باعث تولید هورمونی به نام ACTH در بدن شوند. مقدار بیش‌ازحد ACTH باعث می‌شود بدن کورتیزول تولید کند که منجر به احتباس مایعات و افزایش وزن می‌شود. در مقابل افزایش وزن، کاهش وزن ناشی از سرطان ریه می‌تواند در نتیجه از دست دادن اشتها باشد.

• لخته‌های خونی

لخته‌های خونی زمانی ایجاد می‌شوند که پلاکت‌ها، پروتئین‌ها و سلول‌های خون به هم چسبیده و ماده‌ای ژله‌مانند تشکیل می‌دهند. سرطان ریه ممکن است احتمال ایجاد لخته‌های خونی در پاها، بازوها یا ریه‌ها را افزایش دهد.

• درد استخوان

یک فرد مبتلا به سرطان ریه ممکن است درد استخوان در ستون فقرات، لگن، بازوها یا پاها را تجربه کند. در مراحل پایانی، سرطان ریه می‌تواند به استخوان‌ها گسترش یابد و باعث احساس ضعف یا درد در آن‌ها شود. درد استخوان ممکن است با درد عضلانی اشتباه گرفته شود، اما زمانی قابل تشخیص است که درد در شب، با حرکت یا زمانی که فرد به پشت دراز می‌کشد، بدتر می‌شود.

• چماقی شدن انگشتان

چماقی شدن انگشتان زمانی رخ می‌دهد که انتهای آن‌ها به دلیل جمع شدن خون و مایع در نوک انگشتان، بزرگ‌تر به نظر برسد. ناخن‌ها براق به نظر می‌رسند و به سمت پایین خمیده می‌شوند. حدود ۸۰٪ از بیماران مبتلا به سرطان ریه به دلیل یک ماده شیمیایی شبه هورمونی از تومورهای ریه، چماقی شدن انگشتان را تجربه می‌کنند.

• مشکلات گوارشی

مشکلات گوارشی مانند درد معده، یبوست یا حالت تهوع ممکن است ناشی از سطوح بالای کلسیم در خون باشد. این وضعیت که هایپرکلسمی نامیده می‌شود، در حدود ۱۰ تا ۲۰ درصد از بیماران مبتلا به سرطان ریه رخ می‌دهد.

• خستگی

بدون عملکرد صحیح ریه‌ها، تنفس می‌تواند به یک چالش تبدیل شود، به همین دلیل دانستن تمرینات تنفسی می‌تواند بسیار کمک کند. کمبود اکسیژن در بیماران مبتلا به سرطان ریه، در ترکیب با تغذیه سرطان از مواد مغذی بدن، می‌تواند تولید انرژی را مختل کند. کمبود انرژی قابل دسترس برای گذراندن زندگی روزمره می‌تواند باعث شود بیمار احساس خستگی یا کسالت کند.

• سردرد

تومورهای سرطان ریه در نزدیکی ورید اجوف فوقانی که ورید بزرگی است و خون را از سر و بازوها به قلب می‌برد، می‌توانند باعث احتباس خون در این ورید شوند. خون احتباس‌یافته می‌تواند منجر به سردردهای شدید یا احساس سبکی سر شود. سطح بالای کلسیم در خون که در حدود ۲۰ درصد از سرطان‌های ریه شایع است نیز می‌تواند باعث سردرد شود.

• تشنگی شدید

هایپرکلسمی وضعیتی است که در بیماران مبتلا به سرطان ریه شایع بوده و در آن سطوح بالاتری از کلسیم در خون وجود دارد. علاوه بر مشکلات گوارشی، سطوح بالای کلسیم می‌تواند باعث تشنگی شدید و تکرر ادرار شود.

• صورت پف‌کرده

تورم در صورت، گردن یا بازوها ممکن است زمانی رخ دهد که یک تومور به ورید اجوف فوقانی فشار وارد می‌کند. این ورید بزرگ مسدود شده، مانع از جریان آزادانه خون می‌شود و باعث جمع شدن آن در نزدیکی صورت، گردن یا بازوها می‌گردد که می‌تواند ظاهری پف‌کرده در نواحی متاثر از تومور ایجاد کند.

•  بافت پستان متورم در مردان

برخی از انواع سرطان ریه، مانند سرطان سلول بزرگ، می‌توانند باعث تورم در بافت پستان مردان شوند. اگرچه کمتر شایع است، اما تورم و حساسیت زمانی رخ می‌دهد که سطوح هورمونی ناشی از سرطان در تولید بافت پستان اختلال ایجاد می‌کند.

• میل شدید به ترک سیگار

ترک سیگار برای بیشتر افراد کار آسانی نیست. با این حال، احساس میل ناگهانی به ترک سیگار می‌تواند نشانه‌ای از سرطان ریه باشد. برخی از دانشمندان معتقدند که سلول‌های سرطانی در ریه ممکن است با تداخل در اعتیاد به نیکوتین، میل به سیگار کشیدن را محدود کنند.

•  مشکلات قلبی

بیماران مبتلا به سرطان ریه ممکن است به دلیل سطح بالای کلسیم، تپش قلب یا ضربان نامنظم را تجربه کنند. مشکلات جدی قلبی ممکن است شامل حمله قلبی یا رفتن به کما باشد. بیماران مبتلا به سرطان ریه که کم‌خونی دارند ممکن است با تنگی نفس و درد قفسه سینه مواجه شوند.

• تومورهای پانکوست و درد شانه

تومور پانکوست می‌تواند در بالای ریه‌ها (ایپکس) تشکیل شود. این تومورها نادر هستند و علائم شایع سرطان ریه مانند سرفه را نشان نمی‌دهند، اما علائم دیگری دارند که ممکن است در اشایع رایج سرطان ریه ظاهر نشوند. 

افراد مبتلا به تومور پانکوست اغلب در مراحل اولیه درد تیز در شانه را تجربه می‌کنند. با رشد تومور، بیماران می‌توانند دردی منتشرشونده به سمت زیر بغل، کتف و استخوان‌های متصل در آن ناحیه را تجربه کنند. این درد می‌تواند در امتداد اعصاب بازو، گردن، دنده‌های فوقانی، صورت و نخاع منتشر شود.

سایر علائم تومور پانکوست شامل تورم بازوی فوقانی، ضعف در عضلات دست، از دست دادن چابکی دست، کاهش بافت عضلانی در دست، گزگز یا بی‌حسی در دست، تنگی قفسه سینه، خستگی و کاهش وزن است.

هنگامی که سرطان ریه ناشی از تومورهای پانکوست به اعصاب صورت حمله کند، بیماران می‌توانند سندرم هورنر را تجربه کنند. علائم سندرم هورنر شامل افتادگی پلک، ناتوانی در تعریق طبیعی، گرگرفتگی در صورت و جابجایی کره چشم در سمت متاثر از تومور است.

علت سرطان ریه چیست؟

سرطان ریه ارتباط مستقیمی با سبک زندگی شما و قرار گرفتن در معرض عواملی دارد که خطر ابتلا به این بیماری را افزایش می دهند. در ادامه به علت های رایج ابتلا به سرطان ریه اشاره می کنیم.

• سیگار کشیدن

استعمال سیگار بزرگ‌ترین عامل خطر منفرد برای سرطان ریه است. این عامل مسئول بیش از ۷ مورد از هر ۱۰ مورد سرطان ریه می‌باشد. دود تنباکو حاوی بیش از ۶۰ ماده سمی مختلف است که به عنوان مواد سرطان‌زا (تولیدکننده سرطان) شناخته شده‌اند. اگر روزانه بیش از ۲۵ نخ سیگار می‌کشید، ۲۵ برابر بیشتر از فرد غیرسیگاری در معرض خطر ابتلا به سرطان ریه هستید. قرارگیری مکرر در معرض دود سیگار دیگران (سیگار کشیدن غیرفعال) نیز می‌تواند خطر ابتلا به سرطان ریه را افزایش دهد.

• سایر محصولات دخانی

اگرچه سیگار بزرگ‌ترین عامل خطر است، اما استفاده از سایر محصولات تنباکو نیز می‌تواند خطر ابتلا به سرطان ریه و سایر انواع سرطان، مانند سرطان مری و سرطان دهان را افزایش دهد.

این محصولات شامل موارد زیر هستند:

•    سیگار برگ

•    تنباکوی پیپ

•    انفیه (شکل پودری تنباکو)

•    تنباکوی جویدنی

استعمال ماری‌جوانا نیز ممکن است خطر ابتلا به سرطان ریه را افزایش دهد. بیشتر افرادی که ماری‌جوانا مصرف می‌کنند، آن را با تنباکو مخلوط می‌کنند. اگرچه آن‌ها معمولاً تنباکوی کمتری نسبت به افرادی که سیگار معمولی می‌کشند مصرف می‌کنند، اما معمولاً عمیق‌تر استنشاق می‌کنند و دود را برای مدت طولانی‌تری در ریه‌های خود نگه می‌دارند. باید توجه داشت اگرچه بیشتر موارد سرطان ریه ناشی از استعمال سیگار است، اگرچه افرادی که هرگز سیگار نکشیده‌اند نیز ممکن است به این بیماری مبتلا شوند.

• رادون

رادون یک گاز رادیواکتیو طبیعی است که از مقادیر بسیار کم اورانیوم موجود در تمام سنگ‌ها و خاک‌ها ناشی می‌شود. این گاز گاهی می‌تواند در ساختمان‌ها یافت شود.

اگر رادون استنشاق شود، می‌تواند به ریه‌های شما آسیب برساند، به‌ویژه اگر سیگار بکشید. گاز رادون عامل تعداد کمی از مرگ‌ومیرهای ناشی از سرطان ریه در انگلستان است.

• قرارگیری شغلی و آلودگی

قرارگیری در معرض مواد شیمیایی و ذرات خاص که در چندین شغل و صنعت استفاده می‌شوند، ممکن است خطر ابتلا به سرطان ریه را افزایش دهد. این مواد شیمیایی و ذرات عبارت‌اند از:

•     آرسنیک

•    آزبست (پنبه نسوز)

•    بریلیوم

•    کادمیوم

•    دودهای زغال‌سنگ و کک

•    سیلیس

•    نیکل

همچنین تحقیقات نشان داده است که قرارگیری مکرر در معرض دود دیزل در طول سالیان متمادی، خطر ابتلا به سرطان ریه را افزایش می‌دهد.

جمع بندی

سرطان ریه یکی از خطرناک‌ترین انواع سرطان‌هاست که در صورت بی‌توجهی، می‌تواند به مرحله متاستاز ریه برسد. این بیماری با روندی رو به افزایش، شمار قابل توجهی از مبتلایان و مرگ‌ومیرها را به خود اختصاص داده است. با این حال، از آنجا که بیشتر عوامل بروز سرطان ریه محیطی و قابل پیشگیری هستند، آگاهی از علائم و علت‌های آن نقش مهمی در تشخیص زودهنگام و کنترل مؤثر بیماری دارد. تغییر سبک زندگی، ترک سیگار و مراجعه منظم به پزشک می‌تواند به‌طور چشمگیری از پیشرفت سرطان ریه جلوگیری کند.