راه های درمان بیماری آسم فوری و طولانی مدت

آسم بیماری است که باعث التهاب مزمن مجاری تنفسی می‌شود. این التهاب باعث می‌شود مجاری تنفسی به برخی محرک‌ها مانند گرده گیاهان، ورزش یا هوای سرد واکنش نشان دهند. در طول این حملات، مجاری تنفسی تنگ (برونکواسپاسم) و متورم شده و پر از خلط می‌شوند. این اتفاق تنفس را دشوار می‌کند یا باعث سرفه و خس‌خس می‌شود. در صورت عدم درمان، این تشدید علائم که به آن حملات آسم گفته می‌شود می‌تواند کشنده باشد؛ بنابراین ضروری است از قبل از تشدید علائم آسم جلوگیری کنید.

برای درمان آسم چه کار کنیم؟

بهترین راه برای مدیریت آسم، پرهیز از محرک‌های شناخته ‌شده و استفاده از داروها برای باز نگه‌داشتن مجاری تنفسی است. پزشک ممکن است داروهای پیشگیرانه و کنترل طولانی‌مدت آسم تجویز کند. این داروها با کاهش التهاب، تورم و تولید مخاط در مجاری تنفسی، از بروز حملات آسم جلوگیری می‌کنند و حساسیت راه‌های هوایی به محرک‌ها را کاهش می‌دهند. 

آزمایش‌ها و اقدامات تشخیصی بیماری آسم چیست؟

پزشک ممکن است برای ارزیابی عملکرد ریه‌ها و رد سایر بیماری‌ها، آزمایش‌های زیر را انجام دهد: 

آزمایش‌های تشخیصی:

• آزمایش خون یا تست پوستی آلرژی: این آزمایش‌ها مشخص می‌کنند که آیا آلرژی، محرک علائم آسم شماست یا خیر.
• آزمایش شمارش سلول‌های خون (CBC): پزشک سطح ائوزینوفیل‌ها و ایمونوگلوبولین IgE)) را بررسی می‌کند و در صورت افزایش، درمان هدفمند را آغاز می‌کند (ائوزینوفیل و IgE در برخی انواع آسم افزایش پیدا می‌کنند).

آزمایش‌های بالینی:

• اسپیرومتری (تست تنفس سنجی): این یک آزمایش رایج عملکرد ریه است که میزان جریان هوا در ریه‌ها را اندازه‌گیری می‌کند.
• عکس‌برداری از قفسه سینه (اشعه ایکس) یا سی‌تی‌اسکن: این روش‌ها به پزشک کمک می‌کنند تا علل احتمالی علائم را بررسی کند.
• پیک فلومتر (دبی سنج حداکثر جریان بازدم): این دستگاه میزان انسداد مجاری تنفسی را در هنگام فعالیت‌های خاص اندازه‌گیری می‌کند.

آسم چه داروهایی دارد؟

 درمان دارویی آسم برای کنترل علائم آن انجام می‌شود. به طور کلی درمان آسم دو دسته دارو دارد که یک دسته از آن‌ها هنگام حملات آسم برای کنترل فوری علائم استفاده می‌شوند و دسته دیگر برای کنترل طولانی مدت این بیماری و پیشگیری از شدید شدن علائم به کار برده می‌شوند.

جدول زیر مقایسه بین رایج‌ترین داروهای بلند مدت و اثر فوری آسم را نشان می‌دهد.

بهترین داروهای کنترل طولانی‌مدت آسم عبارتند از:

 ۱. کورتیکواستروئیدهای استنشاقی (ICS) 

مؤثرترین داروهای کنترل طولانی‌مدت آسم هستند که برخلاف استروئیدهای آنابولیک، این داروها عوارض عضلانی ندارند. کورتیکواستروئیدهای استنشاقی داروهایی هستند که برای کاهش التهاب در ریه‌ها استفاده می‌شوند و معمولاً برای کنترل آسم و بیماری انسداد مزمن ریوی (COPD) تجویز می‌شوند. این داروها به صورت اسپری یا پودر خشک به شکل استنشاقی مصرف می‌شوند و به کاهش علائمی مانند تنگی نفس و خس‌خس سینه کمک می‌کنند.

نمونه‌ها:

بکلومتازون (Qvar RediHaler)

بودزوناید (Pulmicort Flexhaler)

سیکلزوناید (Alvesco)

فلوتیکازون (Flovent HFA)

مومتازون (Asmanex Twisthaler)

 ۲. آگونیست‌های بتا طولانی‌اثر (LABA)

 این داروها با شل کردن عضلات صاف اطراف مجاری تنفسی، راه‌های هوایی را باز می‌کنند و همراه با ICS تجویز می‌شوند (به تنهایی توصیه نمی‌شوند). 

 نمونه‌ها: 

فورموترول

سالمترول (Serevent)

۳. داروهای ترکیبی استنشاقی 

 ترکیب کورتیکواستروئید + LABA (و گاهی آنتی‌کولینرژیک) برای سهولت مصرف. این داروها با کاهش التهاب در مجاری هوایی و همچنین شل کردن عضلات صاف مجاری هوایی، به بهبود تنفس کمک می‌کنند.

 نمونه‌ها: 

Advair (فلوتیکازون + سالمترول)

Symbicort (بودزوناید + فورموترول)

Breo (فلوتیکازون + ویالنترول)

Trelegy Ellipta (فلوتیکازون + ویالنترول + اومکلیدینیوم)

 ۴. داروهای بیولوژیک (بیولوژیک‌ها)

 این داروها با هدف قرار دادن سلول‌ها یا پروتئین‌های خاص، از التهاب راه‌های هوایی جلوگیری می‌کنند و به صورت تزریقی یا انفوزیون هر چند هفته یکبار مصرف می‌شوند. داروهای بیولوژیک معمولاً برای موارد آسم شدید و مقاوم به کار می‌روند. 

 نمونه‌ها: 

امالیزوماب (Xolair) — برای آسم آلرژیک.

مپولیزوماب (Nucala) — برای آسم ائوزینوفیلیک.

بنرالیزوماب (Fasenra)

دوپیلوماب (Dupixent)

 ۵. تعدیل‌کننده‌های لکوترین 

این داروها  به صورت قرص یا شربت مصرف می‌شوند و با کاهش التهاب، عضلات مجاری تنفسی را شل می‌کنند. 

 نمونه‌ها: 

مونتلوکاست (Singulair)

زافیرلوکاست (Accolate)

زیلوتون (Zyflo)

 ۶. کرومولین سدیم 

 یک داروی غیراستروئیدی استنشاقی که از تورم مجاری تنفسی در مواجهه با محرک‌ها جلوگیری می‌کند.  این دارو بیشتر برای پیشگیری از حملات ناشی از ورزش یا آلرژن‌ها استفاده می‌شود. 

نکات مهم در مصرف داروهای کنترل طولانی‌مدت آسم:

• این داروها باید روزانه و منظم مصرف شوند، حتی اگر علائمی نداشته باشید.
• پزشک شما بر اساس نوع و شدت آسم، بهترین ترکیب دارویی را تجویز می‌کند.
• در صورت تشدید علائم یا نیاز مکرر به اسپری نجات، برنامه درمانی باید بازنگری شود.
• هرگز بدون مشورت پزشک، دوز داروها را تغییر ندهید یا قطع نکنید.
• در صورت عدم پاسخ به درمان، پزشک ممکن است ترکیب دارویی یا بیولوژیک‌ها را پیشنهاد دهد.

سایر داروهای کنترل علائم آسم (دارای عوارض جنبی)

 ۱. تئوفیلین (Theo24, TheoDur) 

 نحوه اثر: با شل کردن عضلات صاف اطراف مجاری تنفسی، به باز شدن راه‌های هوایی کمک می‌کند. 

 اشکال دارویی: قرص، کپسول، محلول یا شربت. 

نکته مهم: نیاز به پایش سطح خونی دارد، زیرا دوز درمانی آن نزدیک به دوز سمی است.

 ۲. تزپلمباکو (Tezspire) 

نوع دارو: اولین داروی بلاک کننده TSLP (یک سیتوکین دخیل در التهاب آسم). 

 موارد مصرف: درمان کمکی در بیماران ۱۲ سال به بالا با آسم شدید و کنترل نشده. 

نحوه تجویز: تزریق زیرپوستی هر ۴ هفته یکبار.

۳. برونکودیلاتورهای طولانی‌اثر (مانند تیوتروپیوم Spiriva) 

 نحوه اثر: با اثر آنتی‌کولینرژیک طولانی‌مدت، به گشاد کردن مجاری تنفسی کمک می‌کند. 

 موارد مصرف: به عنوان درمان کمکی در کنار کورتیکواستروئیدهای استنشاقی برای بیمارانی که با وجود درمان استاندارد، همچنان علائم دارند. 

هشدار: هرگز به تنهایی برای کنترل آسم استفاده نشود.

۴. کورتیکواستروئیدهای خوراکی (مثل پردنیزون، متیل پردنیزولون) 

 موارد مصرف: فقط برای حملات شدید آسم یا زمانی که سایر داروها مؤثر نباشند. 

 مدت مصرف: معمولاً برای دوره‌های کوتاه‌مدت (۱۲ هفته) تجویز می‌شوند. 

عوارض احتمالی: افزایش قند خون، پوکی استخوان و افزایش وزن در مصرف طولانی‌مدت.

نکات مهم:

• تئوفیلین و تیوتروپیوم به عنوان گزینه‌های کمکی در کنترل آسم استفاده می‌شوند.
• تزپلمباکو برای موارد آسم شدید و مقاوم به درمان‌های معمول کاربرد دارد.
• کورتیکواستروئیدهای خوراکی فقط در موارد حاد و محدود تجویز می‌شوند.

 انواع داروهای سریع‌الاثر برای درمان فوری آسم:

هنگامی که آسم شما شدید می‌شود یا به عبارت دیگر دچار حمله آسم می‌شوید، تعدادی از داروها وجود دارند که مصرف آن‌ها می‌تواند به صورت فوری علائم آسم را در شما کاهش دهد. این داروها با شل کردن عضلات اطراف مجاری تنفسی، راه‌های هوایی را باز می‌کنند.

توجه: اگر بیش از ۲ روز در هفته از این داروها استفاده می‌کنید، حتماً به پزشک مراجعه کنید.

آگونیست‌های بتا کوتاه اثر (SABA): این داروها با شل کردن عضلات صاف دیواره راه‌های هوایی، باعث گشاد شدن آنها و تسهیل تنفس می‌شوند.

آلبوترول (ProAir HFA, Proventil HFA, Ventolin HFA).

لوالبوترول (Xopenex HFA).

اپینفرین (Asthmanefrin, Primatene Mist) — معمولاً در موارد اورژانسی.

آنتی‌کولینرژیک‌ها:

ایپراتروپیوم (Atrovent) — علاوه بر باز کردن مجاری تنفسی، کاهش مخاط را نیز تسهیل می‌کند، اما اثر آن کندتر است.

کورتیکواستروئیدهای خوراکی:

پردنیزون و متیل پردنیزولون — برای کاهش التهاب شدید راه‌های هوایی در حملات حاد.

داروهای ترکیبی:

ترکیبی از آگونیست بتا + آنتی‌کولینرژیک (مانند Combivent Respimat).

اسپری‌های نجات‌دهنده فقط برای تسکین فوری هستند و جایگزین داروهای کنترل روزانه نمی‌شوند.  توجه کنید که  در صورت نیاز مکرر به اسپری نجات، برنامه درمانی شما نیاز به بازبینی دارد. 

ضروری است همیشه اسپری نجات را همراه داشته باشید و روش صحیح استفاده از آن را یاد بگیرید. 

روش مصرف داروهای آسم چیست؟

 ۱. اسپری‌های استنشاقی (اینهلرها)

رایج‌ترین و مؤثرترین روش رساندن دارو به ریه‌ها هستند و در انواع مختلفی وجود دارند:

اسپری‌های دوزمتری (MDI Metered Dose Inhaler):

دارای یک قوطی آئروسل هستند که با فشار دادن، دوز مشخصی دارو را از طریق دهانی پلاستیکی آزاد می‌کنند.

برای استفاده صحیح، باید همزمان با فشار دادن قوطی، نفس عمیق بکشید.

بهتر است با اسپیسر (Spacer) استفاده شوند تا دارو بهتر به ریه برسد.

اسپری‌های پودری خشک (DPI Dry Powder Inhaler):

دارو به صورت پودر است و فقط با تنفس عمیق از دهانی دستگاه آزاد می‌شود.

نیازی به هماهنگی بین فشار دادن و تنفس نیست (برای افرادی که در استفاده از MDI مشکل دارند مناسب‌تر است).

مثال‌ها: Turbuhaler, Diskus, Ellipta.

 ۲. نبولایزر (دستگاه بخور آسم)

 برای افرادی که در استفاده از اسپری‌های معمولی مشکل دارند (مثل نوزادان، کودکان خردسال، سالمندان یا افراد با مشکلات تنفسی شدید) تجویز می‌شود. نبولایزر دارو را از حالت مایع به ذرات ریز مه‌مانند تبدیل می‌کند تا استنشاق آن آسان‌تر شود.  نیاز به ماسک یا دهانی مخصوص دارد.  زمان مصرف آن چند دقیقه طول می‌کشد (طولانی‌تر از اسپری معمولی). 

نکات کلیدی برای استفاده صحیح:

• قبل از استفاده، دستورالعمل پزشک یا بروشور دارو را بخوانید.
• در صورت استفاده از اسپری دوزمتری (MDI)، حتماً از اسپیسر کمک بگیرید (مخصوصاً برای کودکان).
• پس از هر بار استفاده، دهان خود را با آب بشویید (مخصوصاً در مورد کورتیکواستروئیدهای استنشاقی).
• نبولایزر را تمیز نگه دارید تا از عفونت جلوگیری شود.

آیا در صورت بارداری باید مصرف داروهای آسم را قطع کنم؟ 

خیر. اکثر داروهای آسم در دوران بارداری ایمنی خوبی دارند، بنابراین بدون مشورت با پزشک، مصرف داروهای خود را قطع یا تغییر ندهید. به یاد داشته باشید، اگر شما نتوانید نفس بکشید، فرزندتان نیز نمی‌تواند نفس بکشد. 

با پزشک عمومی خود صحبت کنید تا مطمئن شوید آسم روزمره شما با داروهای مناسب کنترل شده و برنامه عملی آسم شما به‌روز است تا در صورت تشدید علائم، بدانید چه اقداماتی انجام دهید. اطمینان حاصل کنید که تمام تیم پزشکی شما (مانند متخصص زنان، ماما) از ابتلای شما به آسم و نحوه مدیریت آن مطلع هستند.

برای درمان آسم شدید به چه متخصصی مراجعه کنم؟

اگر با دشواری تنفس مواجه هستید و احتمال می‌دهید به آسم مبتلا باشید، متخصصین مختلفی ممکن است تشخیص دهند که آیا آسم سبب مشکلات شما در تنفس شده یا خیر. اما یک متخصص ریه به دلیل اشرافی که به انواع بیماری‌های تنفسی دارد می‌تواند بهترین راهنمایی را در زمینه دلیل ابتلا به اختلال تنفسی و درمان آن به شما داشته باشد.

دکتر بهروز امامی، مراقبت‌های ویژه (ICU) با گذراندن دوره‌های تکنیک‌های پیشرفته تنفسی مانند CPAP و BiPAP در ملبورن و بیش از دو دهه سابقه در درمان بیماری‌های ریوی و تنفسی، آماده‌اند در تشخیص و درمان بیماری آسم به شما کمک کنند. برای دریافت وقت مشاوره بر روی لینک کلیک کنید. https://drbehroozemami.com/contact-us

جمع‌بندی

آسم یکی از بیماری‌هایی است که با تحریک مجاری هوایی شما، سبب اختلال در تنفس شده و در صورت کنترل نشدن، می‌تواند روند زندگی شما را مختل یا حتی جان شما را تهدید کند. بهترین راه برای اینکه از شدید شدن بیماری یا به عبارت دیگر حملات آسم در امان بمانید، این است که از داروهای کنترل طولانی‌مدت آسم استفاده کنید. در صورتی که دچار حمله آسم شدید داروهایی وجود دارند که بتوانند حال شما را فوری بهتر کنند، اما اگر نیاز مداوم به مصرف این داروها داشتید ضروری است به پزشک مراجعه نمایید.