آیا برونشیت درمان می‌شود؟ روش‌های دارویی و خانگی

برونشیت چیست؟ این بیماری زمانی اتفاق می‌افتد که مجاری هوایی منتهی به ریه‌ها (نای و نایژه‌ها) ملتهب شده و پر از مخاط می‌شوند. در نتیجه سرفه‌های آزاردهنده‌ و مشکلات تنفسی ایجاد می‌شوند. درمان صحیح برونشیت نقش مهمی در کاهش نشانه‌ها و جلوگیری از پیشرفت بیماری دارد. در این مقاله به روش‌های دارویی و خانگی موثر برای درمان برونشیت و نقش فعالیت‌های بدنی در بهبود این مریضی می‌پردازیم.

درمان برونشیت چگونه است؟

راه‌های درمان برونشیت بستگی به نوع و شدت بیماری دارد. به‌طورکلی هدف اصلی درمان کاهش التهاب، تسکین سرفه و کمک به بهبود تنفس است. برونشیت در ۹۰ تا ۹۵% موارد توسط ویروس‌ها ایجاد می‌شود و برای درمان آن پزشکان معمولاً ابتدا روش‌های حمایتی (استراحت، مایعات، مسکن) را توصیه می‌کنند و در اکثر موارد استفاده از آنتی بیوتیک برای برونشیت حاد که علت ویروسی دارد، بی‌اثرند.

برای شناخت تفاوت برونشیت حاد و مزمن مقاله «انواع برونشیت» را مطالعه کنید.

آنتی‌بیوتیک‌ها فقط برای برونشیت باکتریایی یا مزمن کاربرد دارند. برونشیت باکتریایی خیلی رایج نیست و با تب بالا و ترشحات چرکی همراه است. انتخاب آنتی‌بیوتیک نیز بر اساس نوع باکتری مشکوک، سابقه آلرژی بیمار  و الگوی مقاومت محلی انجام می‌شود. رایج‌ترین آنتی بیوتیک ها:

1. آموکسی‌سیلین (Amoxicillin)
2. آموکسی‌سیلین + کلاوولانات (Augmentin)
3. ماکرولیدها مانند: آزیترومایسین (Azithromycin) و کلاریترومایسین (Clarithromycin)
4. داکسی‌سیکلین (Doxycycline)

توجه داشته باشید که: هرگز بدون نسخه پزشک آنتی بیوتیک مصرف نکنید. آنتی‌بیوتیک‌ها داروهای ارزشمندی هستند، اما فقط باید طبق تشخیص پزشک مصرف شوند. استفاده نابجا از آنتی‌بیوتیک‌ها باعث ایجاد ابرمیکروب‌های مقاوم می‌شود که درمان عفونت‌های آینده را سخت‌تر می‌کند و عوارض گوارشی و حساسیتی ایجاد می‌کند.

اگر در تنفس مشکل دارید، پزشک ممکن است داروهای گشادکننده مجاری هوایی مانند آلبوترول (ونتولین) تجویز کند. این داروها با شل کردن عضلات اطراف مجاری تنفسی به باز شدن آن‌ها کمک می‌کنند. اکثر گشادکننده‌های برونش به صورت اسپری تجویز می‌شوند، اما ممکن است به شکل قرص یا نبولایزر (یا ریزپاش وسیله‌ای برای رساندن دارو به قسمت‌های مختلف دستگاه تنفس از طریق استنشاق) هم باشند.

برای کاهش سرفه‌های آزاردهنده، ممکن است از داروهای ضد سرفه بدون نسخه یا نسخه‌ای استفاده شود.

اگر برونشیت مزمن ناشی از COPD (بیماری مزمن انسدادی ریه) یا آسم باشد، پزشک ممکن است از داروهای استنشاقی، کورتیکواستروئیدهای طولانی‌اثر یا سایر روش‌های درمانی برای درمان این آسم یا  COPD استفاده کند.

جدول زیر مقایسه مهم‌ترین داروهای درمان برونشیت را بر اساس نوع نیاز درمانی، نحوه مصرف و عوارض احتمالی نشان می‌دهد:

آیا برونشیت درمان قطعی دارد؟

برونشیت حاد به عنوان یک بیماری ویروسی مانند تمام بیماری‌های ویروسی دیگر کاملاً بهبود می‌یابد؛ اما عوارض برونشیت مزمن که در نتیجه قرار گرفتن در معرض مواد تحریک کننده لوله‌های برونش است، تمام عمر با شماست و باید آن‌ها را مدیریت کنید.

چه درمان‌های خانگی برای برونشیت مؤثر هستند؟

برخی روش‌های طبیعی ممکن است به تسکین علائم برونشیت کمک کنند. برونشیت با عامل ویروسی معمولاً با درمان خانگی طی ۱۰ تا ۲۰ روز بهبود می‌یابد، اما ممکن است سرفه تا ۴ هفته یا بیشتر باقی بماند. 

راهکارهای تسریع بهبودی عبارت‌اند از:

• نوشیدن مایعات فراوان (آب گرم، چای‌های گیاهی، سوپ).
• استراحت کافی تا بدن فرصت ترمیم داشته باشد.
• رژیم غذایی سالم (میوه، سبزی‌های، غذاهای مقوی).
• درمان‌های حمایتی (بخور، قرقره آب نمک).
• اجتناب از سیگار و آلاینده‌ها.

چه رژیم غذایی برای درمان برونشیت مناسب است؟

• عسل و لیمو 

ترکیب عسل و لیمو یک درمان سنتی محبوب برای تسکین سرفه خشک و گلودرد است.  عسل به دلیل خواص ضدمیکروبی ممکن است به کاهش مدت زمان سرفه کمک کند (البته تحقیقات بیشتری در این زمینه مورد نیاز است).  لیمو سرشار از ویتامین C است که به تقویت سیستم ایمنی کمک می‌کند. 

روش مصرف: ۱ قاشق عسل را به همراه آب لیموی تازه در چای گرم یا آب ولرم مخلوط کنید.

 مصرف مستقیم عسل قبل از خواب نیز برای کاهش سرفه شبانه مؤثر است.

⚠ هشدار: به کودکان زیر ۱ سال عسل ندهید چرا که خطر بوتولیسم نوزادان (مسمومیت) وجود دارد.

• آناناس 

آب آناناس حاوی بروملائین است که خاصیت ضدالتهابی و خلط‌آور دارد و به تجزیه و دفع مخاط در برونشیت و سایر عفونت‌های تنفسی و کاهش التهاب مجاری تنفسی کمک می‌کند. 

روش مصرف:  آب آناناس تازه را (بدون شکر افزوده)  بنوشید یا تکه‌های آناناس را به رژیم غذایی روزانه اضافه کنید.

• آویشن

آویشن خواصی مانند ضدالتهاب، آنتی‌اکسیدان  و ضد میکروب و ضدعفونی‌کنندگی دارد.

روش مصرف:  شربت‌های بدون نسخه حاوی آویشن را مصرف کنید یا   ۱ قاشق چای‌خوری آویشن خشک را در آب جوش ریخته، ۱۰ دقیقه دم کنید و بنوشید.

توجه داشته باشید که این درمان‌های طبیعی می‌توانند به کاهش علائم برونشیت کمک کنند، اما در صورت تداوم یا شدت بیماری، حتماً با پزشک مشورت کنید.

• بخور با اسانس‌های گیاهی (اکالیپتوس یا نعناع)

بخور آب گرم با اسانس‌های گیاهی مانند اکالیپتوس یا نعناع به‌طور موثری می‌تواند علائم برونشیت را تسکین دهد. اسانس‌ این گیاهان به‌همراه بخار گرم خواص ضدالتهابی، ضدویروسی و خلط‌آور دارند و به باز شدن مسیر تنفسی، کاهش احتقان، آرامش نایژه‌ها و دفع خلط کمک می‌کنند.
برای بخور باید یک کاسه آب داغ به‌همراه ۳ تا ۵ قطره اسانس اکالیپتوس یا نعناع آماده کنید. سر خود را با یک حوله بپوشانید و حدود ۱۰ دقیقه بخار را آرام و عمیق استنشاق کنید. بهتر است این کار را روزی یک تا دو بار تکرار کنید، به‌ویژه قبل از خواب.

نکته: اگر دچار بیماری  آسم یا حساسیت‌های تنفسی هستید، قبل از استفاده از بخور گیاهی حتماً با پزشک مشورت کنید.

آیا ورزش در درمان برونشیت مؤثر است؟

ورزش احتمالاً آخرین راه‌حلی است که هنگام سرفه و خس‌خس ناشی از برونشیت به ذهن شما می‌رسد. چون برونشیت باعث تنگی نفس و احتقان قفسه سینه می‌شود که می‌تواند تنفس سنگین حین ورزش را ناخوشایند کند.  در مورد برونشیت حاد، ورزش ممکن است ایده خوبی نباشد. اما اگر برونشیت مزمن دارید، ورزش منظم می‌تواند نحوه استفاده بدن از اکسیژن را بهبود بخشد و عضلات تنفسی را تقویت کند، که به مدیریت بهتر بیماری کمک می‌کند. فعالیت بدنی منظم یعنی حداقل ۱۵۰ دقیقه ورزش در هفته (مانند پیاده‌روی) به بهبود سلامت تنفسی کمک می‌کند. 

مطالعه مرتبط: تاثیر فعالیت‌های بدنی بر بیماری‌های تنفسی

نقش تمرینات تنفسی و مدیتیشن در بهبود برونشیت

اگرچه ورزش شدید در دوره‌ی حاد برونشیت توصیه نمی‌شود، اما انجام تمرینات آرام مانند پیاده‌روی ملایم، مدیتیشن و تمرین‌های تنفسی می‌توانند در دوره بهبودی بیماری یا در بیماران دچار برونشیت مزمن بسیار مفید باشند.

مدیتیشن و تمرینات تنفس عمیق کمک می‌کنند تا:

• اضطراب و استرس (که در بیماری‌های تنفسی تشدیدکننده علائم هستند) کاهش یابد.
• الگوی تنفسی بهبود پیدا کند.
• سطح اکسیژن خون بهتر تنظیم شود.
  

تمرین پیشنهادی ساده:
در حالت نشسته باشید، چشمان خود را ببندید، دست‌ها را روی شکم قرار دهید، به آرامی از بینی نفس بکشید و از دهان خارج کنید. ۵ دقیقه این تمرین را تکرار کنید  تا تفاوت را احساس کنید.

سوالات متداول درباره درمان برونشیت

1. آیا برای درمان برونشیت باید آنتی‌بیوتیک مصرف کنم؟

در بیشتر مواقع برونشیت حاصل عوامل ویروسی است و استفاده از آنتی بیوتیک بر آن تاثیری ندارد. فقط اگر پزشک تشخیص دهد که عامل بیماری باکتری است، ممکن است آنتی‌بیوتیک تجویز شود.

2. برای تسکین سرفه ناشی از برونشیت چه کاری انجام دهیم؟

• از بخور گرم استفاده کنید.
• چای عسل و لیمو بنوشید.
• از داروهای ضدسرفه یا خلط‌آور (زیر نظر پزشک) استفاده کنید.
• در صورت مزمن بودن برونشیت، احتمالاً نیاز به اسپری یا داروهای تنفسی خواهید داشت.

3. چقدر طول می‌کشد تا برونشیت خوب شود؟

بیماری برونشیت در صورت مزمن بودن قابل درمان‌ نیست اما با استفاده از دارو، تغییر سبک زندگی و پرهیز از آلاینده‌ها قابلیت کنترل دارد.

4. آیا برونشیت مسری است؟

برونشیت ویروسی می‌تواند از طریق عطسه و سرفه منتقل شود اما برونشیت مزمن قابلیت انتقال ندارد.

5. ورزش کردن در دوره‌ی برونشیت خطرناک است؟

در برونشیت حاد، فعالیت بدنی باید محدود شود تا بدن استراحت کند. اما در برونشیت مزمن، انجام ورزش‌های سبک مانند پیاده‌روی یا تمرینات تنفسی می‌تواند مفید باشد.

جمع‌بندی

مجاری هوایی شما ممکن است به دلیل عفونت‌های ویروسی یا باکتریایی ملتهب شده و این التهاب تنفس را در شما سخت کند و مشکلات بعدی به وجود آورد. این مشکل می‌تواند به دلیل قرار گرفتن در معرض مواد حساسیت‌زا و تحریک‌کننده مانند دود سیگار هم به وجود بیاید. در این شرایط گفته می‌شود شما به برونشیت مبتلا شده‌اید. اگر عفونت ویروسی یا باکتریایی عامل برونشیت باشد، درمان دارویی به همراه استراحت و رژیم غذایی مناسب به بهبود بیماری شما کمک می‌کند؛ اما در صورتی که به برونشیت مزمن که در اثر حساسیت به مواد بیرونی ایجاد می‌شود مبتلا شوید، باید با ورزش و دوری از این مواد، علائم خود را مدیریت کنید.